De luchtkwaliteit over de hele wereld blijft verslechteren als gevolg van toenemende emissies, een bedreiging voor de menselijke gezondheid en bijdragen aan klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en vervuiling en afval.
Volgens de World Health Organization, 99 procent van de wereldbevolking ademt onreine lucht in, en luchtvervuiling veroorzaakt 7 miljoen vroegtijdige sterfgevallen per jaar. PM2.5, dat verwijst naar fijnstof met een diameter gelijk aan of kleiner dan 2.5 micrometer, vormt de grootste bedreiging voor de gezondheid en wordt vaak gebruikt als maatstaf in wettelijke luchtkwaliteitsnormen. Bij inademing wordt PM2.5 diep in de bloedbaan opgenomen en gekoppeld aan ziekten zoals beroerte, hartziekte, longziekte en kanker.
Om deze luchtvervuilingscrisis aan te pakken, waarschuwen experts dat regeringen dringend actie moeten ondernemen om de regelgeving voor de luchtkwaliteit te versterken, inclusief monitoringcapaciteit om PM2.5 en andere verontreinigende stoffen op te sporen.
A 2021 rapport van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) ontdekte dat monitoring van de luchtkwaliteit in 37 procent van de landen geen wettelijke vereiste is, en experts maken zich zorgen over de striktheid van monitoring in vele andere.
“Monitoring van de luchtkwaliteit en transparante toegang tot gegevens via platforms als de Wereldomgeving Situatiekamer, is van cruciaal belang voor de mensheid omdat het ons helpt te begrijpen hoe luchtvervuiling mensen, plaatsen en planeet beïnvloedt”, zegt Alexandre Caldas, UNEP's Chief of Big Data, Country Outreach, Technology and Innovation Branch.
"Met behulp van deze gegevens kunnen regeringen en landen hotspots van luchtvervuiling identificeren en gerichte actie ondernemen om het welzijn van mens en milieu en onze toekomst te beschermen en te verbeteren", voegt hij eraan toe.
Dus hoe wordt de luchtkwaliteit gemeten? Hoe worden deze gegevens verwerkt? En wat kunnen overheden doen om de monitoring te verbeteren?
Hoe wordt de luchtkwaliteit gemeten?

Luchtverontreinigende stoffen zijn afkomstig van verschillende bronnen, waaronder door de mens veroorzaakte emissies - zoals gebruik van fossiele brandstoffen in voertuigen en koken – en natuurlijke bronnen, zoals stofstormen en rook van bosbranden en vulkanen.
Luchtkwaliteitsmonitoren zijn uitgerust met sensoren die zijn ontworpen om specifieke verontreinigende stoffen te detecteren. Sommigen gebruiken lasers om de dichtheid van deeltjes in een kubieke meter lucht te scannen, terwijl anderen vertrouwen op satellietbeelden om de door de aarde gereflecteerde of uitgezonden energie te meten.
Verontreinigende stoffen die verband houden met de gevolgen voor de gezondheid van mens en milieu zijn onder meer PM2.5, PM10, ozon op leefniveau, stikstofdioxide en zwaveldioxide. Hoe groter de dichtheid van verontreinigende stoffen in de lucht, hoe hoger de Air Quality Index (AQI), een schaal die loopt van nul tot 500. Een AQI van 50 of lager wordt als veilig beschouwd, terwijl metingen boven de 100 als ongezond worden beschouwd. Volgens UNEP-partner IQAir, hadden slechts 38 van de 117 landen en regio's in 2021 gemiddeld gezonde AQI-waarden.
Hoe wordt de luchtkwaliteit berekend?
Luchtkwaliteitsdatabanken verwerken metingen van luchtkwaliteitsmonitors van de overheid, crowdsourcing en satellieten om een geaggregeerde AQI-meting te produceren. Deze databases kunnen gegevens anders wegen op basis van betrouwbaarheid en het soort gemeten vervuiling.
UNEP ontwikkelde in samenwerking met IQAir de eerste realtime Blootstellingscalculator voor luchtvervuiling in 2021. Het combineert wereldwijde metingen van gevalideerde luchtkwaliteitsmonitoren op 6,475 locaties in 117 landen, gebieden en regio's. De database geeft prioriteit aan PM2.5-metingen en past kunstmatige intelligentie toe om de blootstelling van bijna elk land aan luchtvervuiling op uurbasis te berekenen.
Hoe kunnen overheden het toezicht verbeteren?
Het monitoren van de luchtkwaliteit is bijzonder schaars in Afrika, Centraal-Azië en Latijns-Amerika, hoewel deze regio's dichtbevolkt zijn, wat betekent dat mensen onevenredig kunnen worden getroffen door luchtvervuiling. Overheden moeten wetgeving aannemen die monitoring een wettelijke vereiste maakt en tegelijkertijd investeren in bestaande infrastructuur om de betrouwbaarheid van gegevens te verbeteren. In de tussentijd zal de integratie van het gebruik van goedkope luchtkwaliteitsmonitoren het luchtkwaliteitsbeheer in ontwikkelingslanden verbeteren, zegt Caldas.
"Low-cost luchtkwaliteitsmonitors zijn gemakkelijker in te zetten en gaan gepaard met een aanzienlijke verlaging van de operationele kosten, waardoor ze een steeds levensvatbaarder openbaar alternatief worden in gebieden zonder door de overheid bediende stations, evenals in afgelegen regio's", voegde hij eraan toe.
UNEP is verantwoordelijk voor het analyseren van de stand van de wereldwijde initiatieven op het gebied van luchtverontreiniging en het verstrekken van vroegtijdige waarschuwingsinformatie om internationale samenwerking op milieugebied te bevorderen. UNEP heeft bijvoorbeeld de inzet ondersteund van 48 goedkope sensoren in Kenia, Costa Rica, Ethiopië en Oeganda sinds 2020. UNEP streeft er ook naar technische ondersteuning te bieden aan meer dan 50 landen, waaronder Senegal, Botswana, Argentinië en Oost-Timor.
"UNEP zet zich in om haar expertise op het gebied van luchtkwaliteitsmonitoring uit te breiden om landen te helpen de luchtvervuilingscrisis aan te pakken", zegt Caldas. "Overheden moeten ook gezamenlijke inspanningen leveren om het luchtkwaliteitsbeheer te versterken om de gezondheid en het welzijn van mensen over de hele wereld te beschermen."
Om de alomtegenwoordige impact van vervuiling op de samenleving te bestrijden, lanceerde UNEP #BeatPollution, een strategie voor snelle, grootschalige en gecoördineerde actie tegen lucht-, land- en waterverontreiniging. De strategie benadrukt de impact van vervuiling op klimaatverandering, natuur- en biodiversiteitsverlies en de menselijke gezondheid. Door middel van op wetenschap gebaseerde berichten laat de campagne zien hoe de overgang naar een planeet zonder vervuiling is van levensbelang voor toekomstige generaties.